Mühendislik, Güvenlik ve Güvenilirlik

Uçaklar, köprüler, nükleer felaketler ve krikolar. Mühendislikte güvenliğin önemini birkaç çarpıcı örnek ile tartışmak istiyorum.

Güvenlik

Mühendislik ve güvenlik. Mühendisliğin en önemli kuralı kuşkusuz güvenliktir. Can ve mal güvenliği. Medeniyetlerin kayda geçirdiği tüm gelişmelere rağmen güvenliğin, can güvenliğinin önemi maalesef zaman zaman arka plana gerileyebiliyor.

Mühendisliğin her alanının ürünleri can güvenliğini temin etmek üzere tasarlanmışken hatalar veya ihmaller can güvenliğini tehlikeye düşürebiliyor.

Güvenlik Ekipmanı İsteğe Bağlı: Boeing 737

Geçen sene LinkedIn üzerinden paylaştığım çok çarpıcı bir örneğe yer vermek istiyorum. 2017 yılında Boeing firması 737 Max model uçakları müşteri teslim ederken, çok önemli bir uyarı lambasının standart donanım olduğuna inanıyordu (New York Times: Boeing 737 Max Uyarı Lambası.

Ancak uçaklar teslim edilip, uçmaya başladıktan aylar sonra, Boeing mühendisleri bu uyarı lambasının sadece opsiyonel bir gösterge satın alan uçaklarda çalıştığını fark ettiler. Çok önemli bir güvenlik unsuru sağlayan bu uyarı lambası, esasında ücrete tabi bir opsiyondu!

Bu uyarı lambasının görevi uçağın uçuş yönünü tespit eden sensörlerin farklı ölçüm yapması halinde ikaz vermekti, bu durum uçakta bir arıza olduğu anlamına geliyor.

Maalesef tüm bunlar Lion Air 610 ve Ethiopian Airlines 302 sayılı uçuşlarını gerçekleştiren iki Boeing 737 Max uçağının düşmesi ve toplamda 346 kişinin hayatını kaybetmesi ile sonuçlandı.

Mühendislik ve İhmal: Miami’de Yapılmadan Yıkılan Köprü

Miami, Florida’da daha kurulurken göçen yaya köprüsü hakkında önce LinkedIn sayfamda, güncelleme olarak da kişisel blog sayfamda birer makale yayınlamıştım.

Miami’de inşaası devam eden bir köprü göçtü ve altında 6 kişi can verdi, 10 kişi yaralandı. Olay sonunda yayınlanan raporda projeye müdahil olan tüm taraflar kusurlu bulundu.

Köprüyü yaptıran Üniversite yönetimin projelendirme aşamasında şartnamelere aykırı yaptığı şartnameler, döküm sahasında imalatı yapılan köprü kiriş ve taşıyıcı elemanlarının daha döküm sahasından çıkarılmadan önce çatlaması, kontrol mühendisi, proje müellifi ve müteahhit mühendislerin hiç birinin gerekli önlemleri almaması… Yani kısacası bir veya birkaç kişi değil, dahil olan herkesin ihmali ile yaşanan bir kaza.

Mühendislik ve Önlenebilir Hatalar: Fukushima Nükleer Felaketi

Malumunuz 11 Mart 2011 tarihinde şiddetli bir depremin neden olduğu tsunami dalgası sebebiyle Fukushima Daiichi Nükleer santralinde bir felaket yaşandı.

Benim altını çizmek istediğim husus ise Fukushima Nükleer Kaza Bağımsız Araştırma Komisyonunun (The National Diet of Japan Fukushima Nuclear Accident Independent Investigation Comission’s Report) raporundan bazı kısımlar.

Raporun 1.ci bölümünde “Kaza önlenebilir miydi?” sorusuna cevap verilmiş (Was the Accident Preventable? NAIIC Chapter 1).

Özetle:

NAIIC (komisyon) deprem olduğu sırada Nükleer santralin deprem veya tsunami etkilerine karşı koyamayacağını tespit etmiştir. Santralin büyük çaplı bir kazaya karşı aksiyon alabilecek halde olmadığı da tespit edilmiştir. TEPCO firması ve yetkililer doğal afetlerin neden olabileceği risklerin farkındaydılar ve önleyici faaliyetleri uygulamak için adım atmadılar. Bu kazanın temel sebebiydi: bu hususlarda uygun adımlar atılsa idi kaza önlenebilirdi.

Mühendislik ve Güvenilirlik Kaybı

Ülkemizde 4703 sayılı kanun ve Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik kapsamında uygunsuzluk olan ürünler piyasadan toplatılıyor.

Bu durumda üretici ürünü iadesini kabul etmek zorunda, derhal ücret iadesi veya güvenilir ve muadil ürünü teklif edebilir. Tüketici ücret iadesi veya muadil ürün teslimini seçmekte özgürdür.

Harbor Freight markasının sattılığı 1.7 milyon adet krikostand ürününde imalat hatası tespit edip, kullanım sırasında tehlike yaratabileceği sebebiyle ürünleri piyasadan topladı.

Krikostand ürünler araç tamirleri sırasında kriko ile araç kaldırıldıktan sonra, uzun süre yukarıda tutmak için kullanılan ekipmanlar, temel işlevleri ayarlandığı yükseklikte, maruz kaldığı yükü taşımak.

Mayıs 2020 tarihinde ilk piyasadan toplatılma ile ilgili bir haber duyurusu (The Truth About Cars, PSA: Check Those Jack Stands) yapıldı. Olağandışı olan ise hemen ardından ardından sürpriz bir şekilde Temmuz 2020 tarihinde ikinci toplatılma ile ilgili haber duyurusu (The Truth About Cars, PSA PSA: Replacement Jack Stands Recalled) yayınlandı.

İlk seferde toplatılan ürünlerin yerine verilen muadil ürünü alan bir tamirci ise VW Golf marka bir arabayı stand üstüne bindirdiğinde stand kaynak yerlerinden ayrılarak yıkılmış.

Hatalı ürünler ile ilişkilendirilmiş bir ölüm yada yaralanma yok, firma ikame ürünleri de ivedilikle toplattı.

Firma sahibi Eric Smidt yayınladığı bir açık mektupta tüketicilerden özür dileyip “hayal kırıklığı ve utanç duyduğunu” ifade edip, tüketici güvenini sarsan bu alaylardan dolayı özür diledi.

Özet

• Boeing ürettiği uçağın henüz fabrika çıkışı donanımlarını bile doğru düzgün bilmeden uçakları sattı ve iki uçak kazasında 346 kişi can verdi.
• Çatlaklar daha köprü kurulmadan bilinmesine rağmen iş durdurulmadı ve Miami’de yoldan geçen 6 kişi can verdi, 10 kişi yaralandı.
• Örtbas edilen veriler Fukushima’da Nükleer bir felakete yol açtı ve felaket halen devam ediyor.
• Hatalı ürünlerini piyasadan toplatan firma, yerine sürülen ürünler hatalı çıkınca ikame ürünleri tekrar toplatmak zorunda kaldı ve tüketici nezdinde güvenilirliğini kaybetti.

Gördüğünüz gibi teknoloji ne kadar gelişirse gelişsin, ilim, bilim, mühendislik, teknik ne kadar yaygınlaşırsa yaygınlaşsın, mühendisler her zaman dikkatli ve daha dikkatli olmak zorundadır.

Hiçbir alandaki mühendislik faaliyetinin şakası yoktur. Mühendislik mesleği çok keyifli, zorlukları olduğu kadar mükafatları da büyük bir meslek.

Tüm mühendislere ilk işlerinin güvenlik ve emniyet olduğunu unutmadıkları güzel günler diliyorum.